Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία ;

 Χριστούγεννα, μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης, που σηματοδοτεί μια νέα εποχή για ολόκληρη την ανθρωπότητα και συμβολίζει το μέγα γεγονός της ενανθρώπισης του Σωτήρα μας,  Ιησού Χριστού.  Η συνείδηση όλων μας έχει εμποτιστεί με εικόνες  προσκυνήσεως της μεγάλης μητέρας, της Παναγίας που κρατάει στην αγκαλιά της Εκείνον που θα ξεπλύνει τις αμαρτίες, θα γλυκάνει τις σκληρές και άπονες καρδιές, θα χαρίσει ελπίδα στους ναυαγούς της ζωής και θα γίνει ζωντανό παράδειγμα της αυταπάρνησης και της θυσίας.  Η νύχτα της 24 Δεκεμβρίου τυλίγεται με ένα πέπλο μυστηρίου, μια γλυκιά θαλπωρή και ζεστασιά κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται πως κάτι μεγάλο και θεϊκό συντελείται. Ένα πρωτόφαντο λαμπερό αστέρι, ρίχνει τις ακτίνες τους πάνω από την ταπεινή σπηλιά, ενώ φωνές και ψαλμωδίες αγγελικές γλυκαίνουν την ατμόσφαιρα.  Και το θείο θαύμα της ενανθρώπισης του θεού φαντάζει σαν λάμψη μέσα στο έρεβος της αμαρτίας.  Έτσι γεννήθηκε ο Χριστός μας , χωρίς πολυτέλειες και μεγαλεία, ταπεινός και ασήμαντος σε μια φάτνη φτωχική και ταπεινή, για να διδάξει στην ανθρωπότητα ότι  η ευτυχία δεν βρίσκεται στον υλικό πλούτο, στους τίτλους και στις θέσεις  αλλά στην αγνή και άδολη ψυχή.

Κι αν τα Χριστούγεννα έχουν έντονο θρησκευτικό περιεχόμενο και προκαλούν συναισθήματα συγκίνησης, χαράς και αγαλλίασης, η Πρωτοχρονιά μας κάνει να ξεχνάμε για λίγο την ηλικία μας και να αισθανόμαστε παιδιά. Πολλές από τις ωραιότερες αναμνήσεις μας είναι συνδεδεμένες με την τελευταία νύχτα του χρόνου και την πρώτη ημέρα της νέας χρονιάς. Την ημέρα του Αγίου Βασιλείου έχουμε την προσμονή ενός ταπεινού και καλού Έλληνα αγίου  με τα μαύρα γένια και το σκουρόχρωμο φθαρμένο ράσο, που έρχεται από την Καισάρεια της Καππαδοκίας για να ευλογήσει να σπιτικά μας και να πάρει το δικό του κομμάτι από τη βασιλόπιτα.

Για τα παιδιά βέβαια η εικόνα του Άγιου Βασίλη είναι κάπως διαφοροποιημένη . Ο ταπεινός γέροντας με τα μαύρα γένια και το σκουρόχρωμο ράσο μετουσιώνεται σε έναν ασπρομάλλη, καλοκάγαθο γεράκο που είναι προικισμένος με υπερφυσικές δυνάμεις καθώς μπορεί να κάνει το γύρο του κόσμου σε μία και μόνη νύχτα χωρίς να έχει καμία δυσκολία να βρίσκεται ταυτόχρονα σε αμέτρητα μέρη. Πάντα χαμογελαστός, σχίζει τον σκοτεινό, γκρίζο, χειμωνιάτικο ουρανό πάνω στο ιπτάμενο έλκηθρό του  που το σέρνουν οχτώ ζωηρά ελάφια ή τάρανδοι. Αυτός είναι ο Father Christmas των Άγγλων, ο Santa Claus των Αμερικανών, ο Pere Noel των Γάλλων, ο Sinterklaas των Ολλανδών, ο Weinachsmamm των Γερμανών, ο Babbo Natale των Ιταλών, o Julemand των Σκανδιναβών, o Joulupukki των Φιλανδών, είναι με άλλα λόγια ο Άγιος Βασίλης των Ελλήνων. Ζει εδώ και εκατοντάδες χρόνια στον Βόρειο Πόλο. Έχει σκάψει το τεράστιο εργαστήρι του μέσα στο βουνό Korvatunturi, που μοιάζει από μακριά με τεράστιο αυτί, για να ακούει έτσι τις επιθυμίες των παιδιών, που φέρνει ο άνεμος από κάθε γωνιά της γης. Αναλαμβάνει να κάνει τα όνειρα των παιδιών πραγματικότητα, αγγίζοντας τις ψυχές τους με τον δικό του μαγικό τρόπο.

 Για το κάθε παιδί ξεχωριστά και βάσει της ψυχοδυναμικής του εξέλιξης και κατάστασης, ο Άγιος Βασίλης θα έχει κάποιο μοναδικό νόημα, άλλες φορές ισχυρό κι άλλες πιο αδιάφορο. Αυτό εξαρτάται απόλυτα από τις ανάγκες του παιδιού να επενδύσει σε ένα μύθο κομμάτια του ψυχισμού του και ως εκ τούτου να τον χρησιμοποιήσει για να εκτονώσει, να εκφράσει και να φαντασιώσει  πτυχές της εσωτερικότητάς του. Έχει ανάγκη να πιστεύει σε σύμβολα, μύθους ή τελετουργίες. Όλα αυτά τα στοιχεία εμπεριέχουν νοήματα, αρχές, συναισθηματικά και ψυχικά ερεθίσματα τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Στο βαθμό λοιπόν που ο Άγιος Βασίλης συμβολίζει την ελπίδα, την προσμονή, τη γενναιοδωρία, την ειρήνη, την αγάπη και τη ζεστασιά, την ισότητα απέναντι στο δικαίωμα να είμαστε ευτυχισμένοι, τότε  είναι καλό, για όσο το έχουν ανάγκη και τους είναι χρήσιμο, να πιστεύουν στην ύπαρξή του.

            Βέβαια, αξίες όπως αυτές της αγάπης, της γενναιοδωρίας, της ισότητας στην ευτυχία, καλλιεργούνται μέσα στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον των παιδιών και εξαρτώνται από τον τρόπο που οι ενήλικες  τις αντιλαμβάνονται, τις ερμηνεύουν και τις προβάλλουν . Με αυτόν τον τρόπο, ένας γονιός ευαίσθητος και τρυφερός θα παρουσιάσει τον Άγιο Βασίλη ίσως σαν έναν κοινωνικό αρωγό για όλα τα παιδάκια του κόσμου και θα εκμεταλλευτεί το μύθο για να διδάξει αξίες όπως το μοίρασμα, την ενσυναίσθηση, την αγάπη, την προσφορά. Κάποιος άλλος γονιός ενδεχομένως πιο κυνικός, ίσως να μη σταθεί σε αυτές τις πλευρές του μύθου,  αντ’ αυτού, παρουσιάζει στο παιδί έναν κόσμο λιγότερο ονειρικό, ξεγυμνώνοντάς τον.  Κάποιος δε τρίτος γονιός, θα μπορούσε να πει στο παιδί του πως ο Άγιος Βασίλης δεν θα του φέρει το παιχνίδι που ζήτησε γιατί δεν ήταν καλό παιδί και ως εκ τούτου να προβάλλει στην εικόνα του Άγιου Βασίλη έναν αυστηρό και τιμωρητικό  γονιό. Εύλογα, όλες αυτές οι διαφορετικές ερμηνείες του ίδιου μύθου θα δημιουργήσουν και διαφορετικές εσωτερικές εικόνες γι’ αυτόν.

            Πόσες φορές επίσης στο εκπαιδευτικό μας έργο κοντά στην περίοδο των Χριστουγέννων  έχουμε έρθει αντιμέτωποι με παιδικά ερωτήματα του τύπου: «Υπάρχει Άγιος Βασίλης κυρία;» ή «Τι ζητήσατε να σας φέρει ο Άγιος;» και πόσες φορές ακόμη έχουμε βρεθεί στο δίλλημα αν είναι σωστό να αποκρύπτουμε την αλήθεια από τα παιδιά αφήνοντας την φαντασία τους να καλπάσει  ή να αναφέρουμε την πραγματική ιστορία καταστρέφοντας το ονειρικό τους παραμύθι. Άλλες πάλι φορές και περισσότερο από εφησυχασμό και εξαιτίας της  προσωπική μας αναβλητικότητας ή ακόμη και ανευθυνότητας για ορισμένους, αφήνουμε τους μαθητές μας να αδημονούν για τον ερχομό του και καλλιεργούμε την ύπαρξη του μύθου.    

             Έχει αποδειχθεί ότι το γεγονός της εγκατάλειψης του μύθου του Άγιου Βασίλη είναι απόρροια της συναισθηματικής ωριμότητας του κάθε παιδιού και η οποία ποικίλλει ανάλογα με τα ερεθίσματα που δέχεται από το οικογενειακό κυρίως αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον του. Αν διακρίνουμε ότι το παιδί έχει μια δυσκολία μεγαλώνοντας να διακρίνει το μύθο από την πραγματικότητα, ίσως αυτό να είναι ένα σημάδι ψυχικής καταπόνησης και ανισορροπίας. Το παιδί, σε υγιείς συνθήκες διαβίωσης, θα έρχεται σίγουρα σε επαφή με άλλα παιδιά που όλα θα έχουν μια διαφορετική αντίληψη για τον Άγιο Βασίλη και θα τη συζητούν μεταξύ τους. Μέσα από αυτήν την διαδικασία και όταν ένα παιδί θα είναι έτοιμο να αποεπενδύσει συναισθηματικά από τον εκάστοτε μύθο, τότε θα το κάνει.

            Ίσως όμως να μην υπάρχει κατάλληλη ηλικία ή κατάλληλος τρόπος να καταρρίψει κανείς έναν μύθο. Ίσως οι μύθοι να αποτελούν εντέλει αποσπάσματα της ζωής και ταυτόχρονα  δημιουργήματα της φαντασίας του κάθε ανθρώπου που θέλει να δραπετεύσει από τη μονοτονία και τη μελαγχολία  που σφραγίζει την πεζή πραγματικότητά μας. Ίσως αποτελούν το  καταφύγιο όσων επιθυμούν να διορθώσουν αδικίες και να επουλώσουν τραύματα πάσης φύσεως και μπορούν να ονειρεύονται ένα καλύτερο και λιγότερο ζοφερό κόσμο. Έναν κόσμο στον οποίο μπορεί να μην υπάρχουν απαραίτητα τα πλουσιοπάροχα δώρα, τα πολυτελή ενδύματα και  τα λουκούλλεια γεύματα αλλά σίγουρα υπάρχει η  αγάπη, η ειρήνη, η ταπεινότητα, η ευτυχία και  η εγκαρδιότητα. « Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία» λοιπόν και είναι στο χέρι μας να του επιτρέψουμε να έρθει και στην καρδιά μας  να τη γεμίσει με το περίσσευμα της αγάπης και της ανθρωπιάς του.